Czym jest ferrytyna i jak ją podnieść w chorobach tarczycy?

Spis treści

Jeśli masz chorobę Hashimoto, jednym z najważniejszych badań, które powinnaś wykonać, jest oznaczenie poziomu ferrytyny. Szczególnie jeśli towarzyszą ci objawy, takie jak przewlekłe zmęczenie, problemy z pamięcią czy wypadanie włosów. Dowiedz się, jakie znaczenie ma ferrytyna w niedoczynności tarczycy oraz jak podnieść jej poziom.

Żelazo jest niezwykle istotnym elementem dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Pierwiastek ten odpowiada m.in. za tworzenie czerwonych krwinek, a także dostarczanie tlenu do wszystkich komórek Twojego organizmu. Żelazo pełni także ważną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu tarczycy, produkcji neuroprzekaźników oraz odpowiada za utrzymanie włosów i paznokci w jak najlepszym stanie.

Musisz jednak wiedzieć, że samo żelazo nie wystarczy – istotny jest też jego odpowiedni zapas, za który odpowiada białko o nazwie ferrytyna.

Ferrytyna pełni rolę magazynu żelaza. Jest to taka “półka w spiżarni”, na której odkładane są jony żelaza. Są to bardzo istotne zapasy dla prawidłowego funkcjonowania Twojego organizmu. Dopiero kiedy Twój organizm odłoży sobie pewien zapas żelaza na “czarną godzinę”, może działać prawidłowo.[1]

Dlaczego żelazo jest istotne dla pracy tarczycy i jaką rolę odgrywa ferrytyna?

Żelazo jest niezbędne do produkcji hormonów tarczycy oraz konwersji – przemiany nieaktywnej formy hormonu tarczycy T4 (tyroksyny) w aktywną T3 (trijodotyroninę). Niedobór tego pierwiastka może powodować zmniejszoną syntezę hormonów tarczycy. Dzieje się tak, ponieważ żelazo jest składnikiem enzymu (peroksydazy tarczycowej), który aktywuje przemianę białka zwanego tyreoglobuliną w hormony tarczycy (T3 i T4).[3].

Niedobór żelaza może być również przyczyną osłabienia oraz zahamowania wzrostu włosów – jednego z najczęstszych objawów niedoczynności tarczycy. Dlatego tak istotne jest, aby utrzymać jego poziom w normie.

Ponadto około 60% osób z niedoczynnością tarczycy cierpi na niedokrwistość spowodowaną niedoborem żelaza.

Zadbanie o odpowiedni jego zapas, czyli o poziom ferrytyny, jest istotne dla prawidłowej pracy tego gruczołu.

Uważaj jednak, aby nie przedobrzyć! Ponieważ nadmiar żelaza może odkładać się w Twojej tarczycy i prowadzić do jej uszkodzenia.

Niski poziom żelaza często towarzyszy niedoczynności tarczycy, jednak nie jest to reguła. W chorobie Hashimoto, przy podwyższonym poziomie przeciwciał anty-TPO, poziom ferrytyny może być wysoki. Dzieje się tak, ponieważ ferrytyna jest również markerem stanu zapalnego.

Podwyższony poziom ferrytyny może więc występować przy przewlekłych chorobach autoimmunologicznych, a nawet nowotworowych. Dlatego nie zakładaj z góry niedoborów przy niedoczynności tarczycy. Zanim sięgniesz po suplementację, najpierw wykonaj odpowiednie badania w tym kierunku.[4]

Normy referencyjne ferrytyny

Normy referencyjne poziomu ferrytyny wynoszą zazwyczaj 10-200 ug/l, jednak najlepiej, aby Twoje wyniki mieściły się w normie funkcjonalnej – powyżej 70-80 ug/l. Jest to optymalny poziom dla zdrowia tarczycy, dobrej kondycji włosów czy paznokci.

Pomyśl jeszcze raz o swojej ferrytynie jak o półce w spiżarni. Nadchodzi zima, będzie mniej świeżych owoców i warzyw, a w twoim domowym magazynie stoją 2-3 słoiki. Na jakiś czas wystarczy, ale zima jest dosyć długa, a ty masz miejsce na 30 słoików. W takim razie, czy nie lepiej przygotować trochę więcej przetworów?

Niski poziom ferrytyny – najczęstsze objawy

Do objawów, które mogą świadczyć o niskim poziomie ferrytyny, należą:

senność, chroniczne zmęczenie,
wypadanie i słaba kondycja włosów oraz paznokci,
skłonność do siniaków i sińce pod oczami,
zajady w kącikach ust,
osłabienie odporności, podatność na infekcje,
problemy z pamięcią i koncentracją.

Pamiętaj, że są to również objawy niskiego poziomu żelaza! Jeśli masz pewność, że żelazo jest w normie, to warto sprawdzić jego zapasy i zbadać poziom ferrytyny.

Żelazo w normie a niski poziom ferrytyny

Jeśli w badaniu, poziom żelaza wyszedł prawidłowy, a poziom ferrytyny okazał się zbyt niski, może to wskazywać na utajoną niedokrwistość. Jest to sytuacja, w której organizm wykorzystuje rezerwy żelaza z organizmu, nie korzystając (jeszcze) z głównej puli. Jest to znak, że nie dostarczasz sobie odpowiedniej ilości żelaza z diety lub z jakiś powodów tracisz go zbyt wiele. W takiej sytuacji, jeśli Twój magazyn żelaza opustoszeje, może dojść do anemii.

Jaki może być powód niskiej ferrytyny?

Do potencjalnych przyczyn niskiego poziomu ferrytyny należą:

zbyt małe spożycie żelaza z dietą,
problemy z wchłanianiem żelaza,
zbyt restrykcyjna (niskokaloryczna) dieta,
źle zbilansowana dieta wegańska,
choroby zapalne jelit (WZJG, choroba Leśniowskiego-Crohna),
celiakia,
obniżony poziom kwasu żołądkowego,
zaburzenia mikroflory,
pasożyty, kandydoza,
nadmierna utrata krwi, obfite miesiączki,
stosowanie leków IPP (mniejsza kwasowość żołądka i wchłanianie żelaza),
zakażenie Helicobacter Pylori. [2]

Kto jest bardziej narażony na niedobór ferrytyny?

Na niedobór ferrytyny bardziej narażone są osoby na diecie wegańskiej lub wegetariańskiej. Dlatego szczególnie w takich przypadkach należy zadbać o odpowiednie zbilansowanie jadłospisu i poprawę wchłaniania żelaza.

Podobnie wygląda to u osób stosujących restrykcyjne diety, starających się zrzucić jak najwięcej kilogramów w jak najkrótszym czasie.

Niedobory ferrytyny pojawiają się też częściej u chorych ze stanami zapalnymi żołądka lub jelit, a także w chorobie Leśniowskiego-Crohna. W przypadku stosowania leków należących do grupy inhibitorów pompy protonowej również należy zwrócić szczególną uwagę na poziom żelaza oraz ferrytyny.

Jakie badania warto wykonać, aby znaleźć przyczynę niskiej ferrytyny?

Aby wykryć przyczynę niskiego poziomu ferrytyny, warto wykonać następujące badania:

morfologia krwi,
stężenie transferyny,
całkowita zdolność surowicy do wiązania żelaza (TIBC),
krew utajona w kale.

Jeśli podejrzewasz u siebie niedobór żelaza lub ferrytyny to nie zwlekaj z badaniami. Niedobory mogą prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych. Im wcześniej wykryjesz przyczynę i zaczniesz działać, tym lepiej dla Ciebie i Twojego zdrowia.

Jak podnieść poziom ferrytyny?

Podstawą, na którą należy zwrócić uwagę w przypadku obniżonego poziomu ferrytyny jest dieta. Zadbaj, aby Twoja dieta obfitowała w produkty będące źródłem dobrze przyswajalnego żelaza hemowego. Są to produkty pochodzenia zwierzęcego, takie jak: wątróbka, czerwone mięso czy jaja. Korzystaj także do woli z produktów roślinnych, które cechują się wysoką zawartością żelaza: pestki dyni, komosa ryżowa, kasza gryczana, chleb żytni, soczewica czerwona, kakao, biała fasola, burak czy natka pietruszki.

Poza samą zawartością żelaza w produktach istotna jest jego przyswajalność. Zwłaszcza w przypadku produktów, które cechują się niższą przyswajalnością żelaza. Oto kilka pomocnych wskazówek, jak podnieść poziom żelaza i ferrytyny:

Witamina C poprawia wchłanianie żelaza. Dodatek warzyw czy owoców, które są bogatym źródłem tej witaminy, sprawi, że żelazo będzie przyswajać się lepiej. Dlatego postaw na dodatek papryki, natki pietruszki, brukselki, kiwi czy truskawek do posiłku bogatego w żelazo.
Nie popijaj posiłków kawą i herbatą. Zawarte w nich polifenole zmniejszają wchłanianie żelaza. Postaraj się zachować min. 1 godzinę odstępu od posiłku, zanim sięgniesz po któryś z tych napojów.
Włącz do swojej diety produkty fermentowane, takie jak kapusta czy ogórki kiszone. Proces fermentacji działa korzystnie na wchłanianie żelaza, zwiększając jego biodostępność.
Zadbaj o źródło mięsa, ryb lub podrobów w posiłku. To tak zwany “czynnik mięsny”, który poprawia wchłanianie żelaza niehemowego (roślinnego). Jeśli nie eliminujesz mięsa, postaw na mięsny dodatek do posiłku.
Wykorzystaj naturalne metody stosowane przez nasze babcie. Jednym ze skuteczniejszych sposobów na podniesienie żelaza jest picie soku z pokrzywy oraz zakwasu z buraków.
Wysoka zawartość wapnia, np. z produktów mlecznych będzie zmniejszać przyswajalność żelaza. Dlatego, jeśli chcesz skomponować posiłek bogaty w żelazo, unikaj produktów, które mają dużo wapnia.
Możesz się wesprzeć suplementacją, aby uzupełnić niedobory. Laktoferyna i probiotyk Lactobacillus Plantarum 299v mają potwierdzone pozytywne działanie na poziom żelaza w organizmie.
Unikaj leków należących do grupy inhibitorów pompy protonowej (IPP), ponieważ zmniejszają kwasowość żołądka i wchłanianie żelaza. Możesz dokwaszać żołądek spożywając przed posiłkami wodny roztwór octu jabłkowego.