Jak zapalenie tarczycy niszczy Twój mózg? Neurologiczne objawy choroby Hashimoto

Choroba Hashimoto to nie tylko chora tarczyca, jak mogłoby się wydawać. Bardzo często osoby z Hashimoto skarżą się na problemy z pamięcią i koncentracją, wahania nastroju oraz stany depresyjne. Dlaczego tak jest? Ponieważ Hashimoto powoli, ale skutecznie niszczy Twój mózg. W artykule dowiesz się, jak możesz temu zapobiegać.

Hormony tarczycy odgrywają istotną rolę w rozwoju i prawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowego. Działają one wielokierunkowo, wpływając na regulację funkcji neuroprzekaźników oraz zachowanie bariery mózgowej.

Komórki nerwowe w naszym mózgu nie są jednak w stanie pracować z pełną wydajnością, jeśli poziom hormonów tarczycy (np. w niedoczynności tarczycy) jest nieprawidłowy. Zarówno niedobór, jak i ich nadmiar, może być przyczyną problemów ze strony układu nerwowego. Dochodzi wówczas do osłabienia barier chroniących nasz mózg oraz rozwoju stanu zapalnego w jego obrębie!

Ten stan zapalny sprawia, że mózg działa wolniej, mniej wydajnie i szybciej ulega on zniszczeniu. To jeden z powodów, dla których objawy, takie jak: “mgła mózgowa”, depresyjny nastrój czy umysłowe zmęczenie są tak powszechne w chorobie Hashimoto i niedoczynności tarczycy.

Hashimoto – objawy neurologiczne stanu zapalnego

Objawy stanu zapalnego w obrębie mózgu mogą obejmować:

• problemy z koncentracją i zaburzenia pamięci
• wahania nastroju, niepokój, stany lękowe i depresyjne
• zaburzenia równowagi
• zmniejszoną perystaltykę jelit i problemy z trawieniem
• “mgłę mózgową” i spowolnienie myślowe
• “zmęczenie mózgowe”, czyli szybką utratę sił podczas prac wymagających skupienia
• zaburzenia mowy
• pieczenie, mrowienie, drętwienie i drżenie kończyn

Jak niedoczynność tarczycy i Hashimoto wpływają na mózg?

Choroba Hashimoto przyczynia się̨ do tworzenia stanu zapalnego w obrębie mózgu. Przeciwciała anty-TPO przyłączają̨ się̨ do astrocytów w obrębie móżdżku, powodując jego niszczenie. Ponieważ móżdżek odgrywa istotną rolę w kontroli motorycznej, myśleniu i odczuwaniu, w wyniku jego uszkadzania pojawiają się problemy z koncentracją, niezborność ruchowa, zaburzenia równowagi lub nawet depresja. [1]

Badania medyczne potwierdzają, że przeciwciała anty-TPO wiążą się z astrocytami w mózgu, czyli aktywują jednocześnie proces niszczenia tarczycy i móżdżku.

Przeciwciała tarczycowe mogą również uszkadzać osłonki mielinowe nerwów i powodować objawy neurologiczne, takie jak zaburzenia pamięci, koordynacji i trudności z koncentracją.

Niedoczynność tarczycy i Hashimoto mogą przyczyniać się także do dewastacji neuronów i niedoboru neuroprzekaźników, w tym serotoniny (hormonu szczęścia), co przyczynia się do rozwoju depresji.

Szacuje się, że proces autoimmunologiczny mózgu dotyczy 30-50% pacjentów z Hashimoto.

Co ciekawe, zaobserwowano uszkodzenie układu nerwowego także u pacjentów z chorobą Hashimoto, którzy od kilku lat mieli wyrównany poziom hormonów. [2]

Wpływ choroby Hashimoto na mózg wymaga na pewno dalszych badań, ale już mamy jasny sygnał, aby zwiększyć swoją czujność i przyjrzeć się temu, jak pracuje nasz mózg.

Mgła mózgowa objawem choroby Hashimoto

Stan zapalny mózgu oraz zaburzenia w produkcji neuroprzekaźników przyczyniają się do powstania tzw. “mgły mózgowej”, z którą zmaga się wielu pacjentów mających chorobę Hashimoto. Jest to stan mający wiele objawów, który charakteryzuje się częstym zmęczeniem umysłowym, słabą pamięcią i zapominaniem. [3]

Pojęcie “mgła mózgowa” dobrze oddaje to, co odczuwają osoby jej doświadczające – obejmuje zarówno problemy z koncentracją i skupieniem uwagi, pamięcią, zmęczeniem, obniżeniem nastroju, jak i bólami migrenowymi.

Jeśli czujesz się, jak we mgle, to prawdopodobnie zmagasz się z “mgłą mózgową” i dobrze wiesz, jak wszystkie te objawy bardzo utrudniają codzienne funkcjonowanie.

W jednym z badań aż 79% pacjentów leczonych na niedoczynność tarczycy zgłosiło doświadczanie “mgły mózgowej”. Najczęściej wskazywanymi objawami było zmęczenie, zapominanie, uczucie senności i trudności z koncentracją. Wśród innych symptomów wymieniano także obniżenie nastroju, uczucie niepokoju, dezorientację umysłową i problemy z podejmowaniem decyzji. [4]

Warto pamiętać, że nie jest to choroba, a zaburzenie psychiczne, które może być bezpośrednim następstwem choroby. Tak jak to jest w przypadku Hashimoto. 

Encefalopatia Hashimoto

Mało znaną jednostką chorobową związaną z chorobą Hashimoto jest encefalopatia, której spektakularne objawy mogą imitować poważne choroby ośrodkowego układu nerwowego. Należą do nich: falujące zaburzenia świadomości, halucynacje, upośledzenie funkcji poznawczych, napady padaczkowe, epizody udaropodobne, zaburzenia pamięci i mowy, ogniskowe objawy neurologiczne i śpiączka. 

Zaburzenia funkcji poznawczych dotyczą ponad 80% przypadków [5] a zmiany zachowania spowodowane występującymi objawami nawet 90–100% pacjentów. [6]

Encefalopatia Hashimoto wpływa więc na funkcjonowanie mózgu, powodując pogorszenie funkcji poznawczych i zmianę świadomości. W większości przypadków choroba przebiega z okresami nawrotów i remisji. [7]

Chorobę rozpoznaje się, wykluczając inne przyczyny zaburzeń neuropsychiatrycznych oraz stwierdzając współwystępowanie podwyższonego poziomu przeciwciał tarczycowych. [8]

Encefalopatia Hashimoto dotyka 2 na 100 000 osób, aczkolwiek wiele przypadków jest niezdiagnozowanych lub błędne zdiagnozowanych. [9] Jest ona też 4-krotnie częściej obserwowana u kobiet niż u mężczyzn, co wynika prawdopodobnie z większego rozpowszechnienia choroby Hashimoto u kobiet. [2]

Większość przypadków choroby dobrze reaguje na leczenie glikokortykosteroidami i jest to zalecane leczenie pierwszego rzutu. Po ich zastosowaniu zwykle następuje całkowita albo częściowa poprawa stanu zdrowia. [10]

Większe ryzyko depresji z Hashimoto

Fakt dotyczący współwystępowania chorób tarczycy z zaburzeniami nastroju jest znany od dawna. Autoimmunologiczne zapalenie tarczycy często współistnieje z zaburzeniami depresyjnymi. [7] 

Liczne badania wskazują na związek pomiędzy podwyższonym poziomem przeciwciał tarczycowych a zwiększonym ryzykiem wystąpienia zaburzeń depresyjnych, niezależnie od upośledzenia jej funkcji wewnątrzwydzielniczej. [11].

Jeśli cierpisz na chorobę Hashimoto masz sześciokrotnie większe ryzyko wystąpienia zaburzeń depresyjnych, niezależnie od dysfunkcji tarczycy. [7]

Kluczową rolę w etiopatogenezie i neurobiologii zaburzeń depresyjnych w tym przypadku odgrywają zaburzenia osi podwzgórze–przysadka–tarczyca oraz nieprawidłowe stężenia serotoniny w mózgu. [7] 

W chorobie Hashimoto depresja może być zarówno objawem, jak i skutkiem. Najpierw pojawia się przemęczenie i obniżony nastrój, a z czasem stan ten się pogarsza i staje się przewlekły.

7 sposobów na wsparcie zdrowia mózgu

Jak widzisz, nasz mózg nie ma lekko przy chorobie Hashimoto i niedoczynności tarczycy, ale możemy go w tym wesprzeć. Jesteśmy w stanie zapobiegać tym negatywnym zmianom i cieszyć się jego sprawnością przez długie lata. Zobacz, jak utrzymać mózg w dobrej kondycji.

Przeciwzapalna dieta dla mózgu

W chorobie Hashimoto i niedoczynności tarczycy najwięcej korzyści przynosi eliminacja żywności przetworzonej oraz prozapalnej (cukru, mleka, pszenicy) oraz stosowanie diety przeciwzapalnej, która pomaga w zmniejszaniu stanu zapalnego i wpływa korzystnie na pracę tarczycy.

Najczęściej poleca się dietę śródziemnomorską ze względu na bogactwo składników o działaniu przeciwzapalnym: nienasyconych kwasów tłuszczowych, witamin i składników mineralnych. I będzie to jak najbardziej słuszny wybór.

Możesz jednak pójść o krok dalej i wypróbować dietę MIND. Jak sama nazwa wskazuje, dieta MIND “działa na umysł”, a więc poprawia pracę układu nerwoego i funkcje poznawcze, zmniejsza szkodliwe stany zapalne oraz obniża ryzyko chorób neurodegeneracyjnych.

Dieta MIND bazuje na założeniach diety śródziemnomorskiej, ale uwzględnia ona przede wszystkim produkty, które działają korzystnie na funkcjonowanie mózgu. Główne produkty w diecie MIND to zielone warzywa liściaste, inne warzywa, owoce jagodowe, orzechy, drób, rośliny strączkowe, ryby, oliwa z oliwek, produkty pełnoziarniste.

Produkty te są bogate w fosfolipidy, które są elementem strukturalnym błon komórkowych i działają ochronnie na układ nerwowy.

Zaobserwowano w badaniach, że osoby ściśle przestrzegające diety MIND doświadczyły wolniejszego pogarszania funkcji poznawczych. [12] 

Produkty bogate w tryptofan

Tryptofan to aminokwas niezbędny do produkcji serotoniny – hormonu szczęścia. Serotonina jest jednym z najważniejszych neuroprzekaźników w mózgu odpowiedzialnym za procesy zasypiania, kontrolę nastroju i samopoczucia, jak również libido i apetyt. W chorobie Hashimoto możemy borykać się z jej niedoborem.

Zbyt niski poziom serotoniny może prowadzić nie tylko do pogorszenia nastroju, ale również do zwiększonego apetytu na słodycze, trudności z zasypianiem, pogorszenia pamięci i koncentracji.

Jej niedobór możesz zmniejszyć poprzez zwiększenie spożycia produktów bogatych w tryptofan. Dobrymi źródłami tryptofanu są produkty bogate w białko, np.: chude mięsa, ryby, nasiona roślin strączkowych, pestki dyni, jajka. 

Witaminy z grupy B

Na pracę mózgu istotnie wpływają witaminy z grupy B, które odpowiadają za prawidłową pracę układu nerwowego i uczestniczą w tworzeniu neuroprzekaźników. Ich niedobór może objawiać się zmęczeniem oraz problemami z pamięcią i koncentracją. 

Osobami najbardziej narażonymi na niedobór są osoby palące, a także weganie i wegetarianie ze względu na eliminację produktów zwierzęcych. Negatywnie na poziom witamin z grupy B wpływa także stres oraz niektóre choroby, w tym choroba Hashimoto i leki. 

Witaminy z grupy B powinny być regularnie dostarczane razem z dietą lub w postaci suplementacji. Jeśli chcesz podkręcić metabolizm komórek mózgowych i decydujesz się na ich suplementację, to zadbaj, aby były one w formach metylowanych.

Wsparcie inozytolem i kurkuminą

Inozytol, potocznie nazywany jest „witaminą szczęścia”. Skutecznie wspomaga prawidłową pracę układu nerwowego. Dowiedziono także, że pozytywnie wpływa na syntezę neuroprzekaźników i zwiększa wrażliwość receptorów na serotoninę. 

Dzięki temu ma właściwości poprawiające nastrój i stosowany jest w leczeniu depresji. Odczuwalnie poprawia kondycję psychiczną oraz pomaga osobom, które cierpią na bezsenność, ponieważ doskonale odpręża ciało i umysł.

Poza tym inozytol w połączeniu z selenem obniża poziom TSH oraz przeciwciał przeciwtarczycowych u chorych na Hashimoto z subkliniczną niedoczynnością tarczycy.

Z kolei kurkumina jest silnym przeciwutleniaczem i naturalnym antydepresantem. Wpływa ona pozytywnie na wydzielanie serotoniny, której obniżony poziom sprzyja zaburzeniom funkcjonowania układu nerwowego oraz rozwojowi depresji.

Kurkumina jest także substancją o udowodnionym w wielu badaniach działaniu przeciwzapalnym, które pomaga zatrzymać rozwój choroby Hashimoto.

Aktywność ciała i umysłu

Ruch jest ważny nie tylko dla ciała, ale przede wszystkim dla naszego mózgu. Pod wpływem aktywności fizycznej nasz mózg jest lepiej dotleniony i do komórek mózgowych sprawniej dostarczane są substancje odżywcze.

Ruch także w naturalny sposób zmienia chemię mózgu – zaczynają się wydzielać związki odpowiedzialne za dobry nastrój.

Podczas szybszego marszu, marszobiegu lub biegania nasz mózg zaczyna produkować większą ilość neuroprzekaźników, co wpływa na lepszy przepływ informacji między poszczególnymi układami naszego organizmu.

Nasz mózg potrzebuje tak samo ruchu, aby jak najdłużej działać w pełnej sprawności, jak aktywności umysłowej. Uczenie się języków obcych, gry pamięciowe czy zdobywanie nowych umiejętności mogą polepszyć pamięć i koncentrację. 

Odbudowa mikroflory jelitowej

Co wspólnego mogą mieć bakterie jelitowe z naszym mózgiem? Wbrew pozorom całkiem sporo. Skład mikroflory jelitowej wpływa na aktywność mózgu, a więc na nasze zachowanie oraz zdolności poznawcze.

Bakterie zasiedlające nasze jelito biorą udział we współtworzeniu bariery jelitowej i pozostają jednym z jej najbardziej dynamicznych i kluczowych elementów. Jeśli bariera ta jest naruszona to prowadzi to do zwiększenia przepuszczalności bariery jelitowej, co skutkuje przenikaniem antygenów do światła jelita i rozwojem stanu zapalnego.[13]

Nieprawidłowa mikroflora jelitowa może mieć także wpływ na zachorowanie lub zaostrzenie przebiegu chorób o podłożu neurologicznym lub psychicznym, takich jak depresja czy stany lękowe. [14]

Jeśli chcesz odbudować prawidłową mikroflorę jelit, jedz kiszonki i produkty fermentowane. Zadbaj, aby Twoja dieta bazowała na produktach jak najmniej przetworzonych – unikaj słodyczy, fast foodów, dań typu instant. 

Zadbanie o regeneracyjny sen

Bez snu nie możemy prawidłowo funkcjonować. Zbyt mała ilość snu w ciągu doby nie kończy się jedynie niewyspaniem, bo zaburzone zostają także nasze funkcje poznawcze i zdolność do rozwiązywania problemów.

Kiedy śpimy poprawia się nasza pamięć i koncentracja, naprawiają się uszkodzone komórki, reguluje się poziom hormonów i neuroprzekaźników, usuwane są zbędne produkty przemiany materii i porządkują się połączenia synaptyczne w mózgu.

Dlatego tak ważne jest, aby zadbać o odpowiednią długość i jakość snu. Zalecane jest spanie około 7-8 godzin każdego dnia, aby organizm miał czas się zregenerować.

Pomocne w zadbaniu o lepszy sen będzie wyciszenie się na 1-2 godziny przed snem, wywietrzenie sypialni oraz zadbanie, aby w pokoju panowała całkowita ciemność.

Podsumowanie

Mam nadzieję, że przekonałam Cię do dbania o zdrowie mózgu a przedstawione wskazówki pomogą Ci poradzić sobie z uciążliwymi dolegliwościami ze strony układu nerwowego. Najlepiej, aby stały się one częścią Twoich nawyków – jeśli zostaną wprowadzone tylko na chwilę, to objawy niestety, ale powrócą. Dlatego dbaj o siebie, bo Twoje zdrowie, w tym kondycja mózgu, jest w Twoich rękach 🙂

---

[1] Junik R., Niedoczynność tarczycy i mózg, Katedra i Klinika Endokrynologii i Diabetologii, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu.

[2] Waliszewska-Prosół wt al.: Encefalopatia Hashimoto – patogeneza, obraz kliniczny i leczenie. Polski Przegląd Neurologiczny 2016.

[3] Samuels M.H. et al.: Brain Fog in Hypothyroidism:What Is It, How Is It Measured,and What Can Be Done About It. Thyroid 2022. https://www.liebertpub.com/doi/epdf/10.1089/thy.2022.0139

[4] Ettleson M.D. et al.: Brain Fog in Hypothyroidism: Understanding the Patient’s Perspective. Endocrine Practice 2022. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S1530891X21014087

[5] Galluzzi S. et al.: Hashimoto’s encephalopathy in the elderly: relationship to cognitive impairment. Journal of Geriatric Psychiatry and Neurology 2002. https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/089198870201500309

[6] Castillo P. et al.: Steroid-responsive encephalopathy associated with autoimmune thyroiditis. Archives of Neurology 2006. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16476807/

[7] Broniarczyk-Czarniak M.: Zaburzenia psychiczne współistniejące z chorobą Hashimoto — przegląd piśmiennictwa. Varia Medica 2018. https://journals.viamedica.pl/varia_medica/article/view/57527/43335

[8] Stetkiewicz-Lewandowicz et al.: Psychologiczne aspekty choroby Hashimoto. Sztuka Leczenia 2018. http://www.sztukaleczenia.pl/pub/2018/2/Sztuka_leczenia_2-2018-4.pdf

[9] Liyanage C.K. et al.: Steroid-responsive encephalopathy associated with autoimmune thyroiditis presenting with fever and confusion. Case Reports in Neurological Medicine 2017. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5694982/

[10] Ejma M.: Powikłania neurologiczne w schorzeniach gruczołu tarczowego. Polski Przegląd Neurologiczny 2009. https://journals.viamedica.pl/polski_przeglad_neurologiczny/article/download/19982/15685

[11] Carta M.G. et al.: A case control study on psychiatric disorders in Hashimoto disease and Euthyroid Goitre: not only depressive but also anxiety disorders are associated with thyroid autoimmunity. Clinical Practice and Epidemiology in Mental Health 2005. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1308833/

[12] van den Brink A.C. et al.: The Mediterranean, Dietary Approaches to Stop Hypertension (DASH), and Mediterranean-DASH Intervention for Neurodegenerative Delay (MIND) Diets Are Associated with Less Cognitive Decline and a Lower Risk of Alzheimer’s Disease – A Review. Advances in  Nutrition 2019. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31209456/

[13] Oziom J. et al.: Rola mikrobioty jelitowej w patogenezie i przebiegu wybranych schorzeń układu nerwowego. Polski Przegląd Neurologiczny 2019. https://journals.viamedica.pl/polski_przeglad_neurologiczny/article/view/64288

[14] Romijn A.R. et al.: Systematic review of evidence to support the theory of psychobiotics. Nutrition Reviews 2015. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26370263/