Rola selenu w leczeniu Hashimoto. Na czym polega jego działanie i jaką dawkę zalecają specjaliści?

Zapalenie tarczycy Hashimoto to choroba dająca bardzo uciążliwe objawy. Ich łagodzenie jest możliwe nie tylko dzięki lekom, ale także diecie i rozsądnie prowadzonej suplementacji. Składnikiem odżywczym, który odgrywa niebagatelną rolę w leczeniu, jest selen. Na czym dokładnie polega jego działanie i jaką dawkę zalecają specjaliści? Oto garść informacji na ten temat.

Jaką rolę spełnia selen?

Selen jest mikropierwiastkiem, który pełni w organizmie rolę przeciwutleniacza. Inaczej mówiąc, chroni nasze komórki, błony komórkowe i DNA przed działaniem wolnych rodników tlenowych. Niedobory selenu w organizmie zwiększają ryzyko rozwoju chorób cywilizacyjnych, takich jak schorzenia układu krwionośnego oraz nowotwory.

Poza szerokim zastosowaniem antyoksydacyjnym i przeciwzapalnym, selen wspomaga pracę tarczycy.

Tarczyca jest organem, w którym koncentracja tego pierwiastka jest największa, zawierającym wiele selenoprotein biorących udział w metabolizmie hormonów tarczycy.

Bez selenu nie jest możliwy metabolizm hormonów tarczycy.

Dlaczego selen stanowi naturalną broń w walce o zdrową tarczycę?

U większości pacjentów z Hashimoto obserwuje się podwyższone stężenie przeciwciał anty-TPO, co jest charakterystyczne dla tego schorzenia i ma wpływ na stopień uszkodzenia tkanki, a tym samym objętość tarczycy. W przypadku niedoczynności tarczycy trapią pierwszego rzutu jest leczenie lewotyroksyną (terapia uzupełniająca niedobór hormonów tarczycy). Leczenie zapalenia tarczycy typu Hashimoto jest jednak złożone, a wpływ na powodzenie terapii mają różne czynniki.

Możemy spotkać się z licznymi doniesieniami ze świata nauki, które podkreślają ogromną rolę selenu w diecie osób borykających się z tym schorzeniem. To właśnie jego niedobór uznaje się za jeden z czynników środowiskowych, wyzwalających chorobę.

Badania stężenia selenu w surowicy krwi wykazały jego mniejszą ilość u osób chorych na Hashimoto niż u osób zdrowych.

Przy czym nawyki żywieniowe tylko w nieznacznym stopniu mają wpływ na poziom selenu w surowicy badanych pacjentów z chorobą Hashimoto.

Objawy niedoboru selenu obejmują m.in.: zaburzenie nastroju, osłabienie układu immunologicznego oraz gorszą odporność.

Rola selenu w funkcjonowaniu tarczycy polega na przekształcaniu nieaktywnego hormonu T4 w biologicznie aktywny hormon T3. Proces ten nazywamy dejodynacją. Zatem skutkiem niedoboru selenu jest upośledzona konwersja T4 w T3 w tkankach, co skutkuje obniżeniem T3 w krążeniu.

Niedobór selenu może powodować również zmiany morfologiczne tkanki tarczycowej. Jako antyoksydant, pełni rolę ochronną wobec komórek tarczycy, narażonych na uszkodzenia oksydacyjne, do których dochodzi podczas produkcji hormonów.

Selen uczestniczy w budowie enzymu – peroksydazy glutationowej, chroni tarczycę przed szkodliwym działaniem m.in. nadtlenku wodoru czy też reaktywnych form tlenu. Dodatkowo należy podkreślić, że selen usprawnia funkcjonowanie systemu odpornościowego i zmniejsza aktywność zapalną.

Efekty suplementacji selenem

Dotychczasowe obserwacje wykazały, że 6-miesięczna suplementacja selenem u osób cierpiących na chorobę Hashimoto:

• zmniejsza poziom przeciwciał anty-TPO (w niektórych przypadkach do wartości prawidłowych)
• zwiększa proporcje między FT3 a FT4
• wpływa na poprawę echogeniczności gruczołu tarczycy
• skutkuje poprawą nastroju, zmniejszeniem zmęczenia i lepszym snem.

Należy zaznaczyć jednak, że w przypadku zaprzestania suplementacji selenem, poziom przeciwciał anty-TPO w wielu przypadkach ponownie wzrastał.

Niektóre badania dowodzą, że suplementacja selenem u kobiet w ciąży zmniejsza prawdopodobienstwo wystąpienia poporodowego zapalenia tarczycy.

Nie oznacza to jednak, że selen należy spożywać bez ograniczeń, bo jego nadmiar może być toksyczny!

W przypadku selenu zarówno skutki niedoboru jak i jego nadmiar wywiera niekorzystne działanie na organizm.

Pierwszymi objawami nadmiaru selenu w organizmie są: czosnkowy oddech i metaliczny posmak w ustach, dolegliwości żołądkowo-jelitowe, ból stawów, nadmierna potliwość. Inne charakterystyczne objawy to: wypadanie włosów, zwiększona drażliwość, stany zapalne skóry. W dłuższej perspektywie czasu nadmiar selenu w organizmie może także zwiększać ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2.

Z tego względu warto badać poziom selenu w krwi, co wymaga pobrania próbki krwi żylnej. Optymalne stężenie tego pierwiastka są zależne od wieku oraz płci i wynoszą: 75-85 ug/L u mężczyzn poniżej 60. roku życia i 110-120 ug/L u mężczyzn powyżej 60. roku życia.

U kobiet, bez względu na wiek, odpowiedni poziom selenu we krwi wynosi 98-108 ug/L.

Jakie są naturalne źródła selenu?

Jednym z najbardziej znanych są orzechy brazylijskie.

Ponadto selen znajduje się w:

• otrębach
• produktach zbożowych
• skorupiakach
• orzechach
• rybach morskich
• jajach
• mleku i przetworach mlecznych.

Owoce i warzywa zawierają śladowe ilości tego pierwiastka.

Niedobór selenu występuje jednak nie tylko wówczas, gdy spożywamy za mało pokarmów, które są jego bogatym źródłem, ale również w przypadku problemów z jelitami. Uszkodzenie jelita cienkiego powoduje zaburzenia jego przyswajania.

Przyswajalność selenu zależy od jego formy chemicznej. W produktach spożywczych występuje głównie w formie połączeń z aminokwasami – selenometioniny, selenocysteiny, które są łatwo przyswajalne.

Jaka dawka selenu jest optymalna przy zapaleniu tarczycy Hashimoto?

Spożywanie produktów zawierających selen jest jak najbardziej wskazane, jednak w ten sposób trudno jest określić, czy dostarczona dawka jest wystarczająca, a może wręcz przeciwnie – zbyt wysoka. Szczególnie dotyczy to orzechów brazylijskich, gdyż ilość zawartego w nich selenu zależy m.in. od miejsca ich wyhodowania (trudno zatem dokładnie oszacować jego spożycie).

Wielu specjalistów zaleca więc czasową suplementację selenem. Rekomendowana dawka wynosi 75-200 μg selenometioniny na dobę.

Obserwacje wykazały, że taka doza jest w stanie zmniejszyć stężenie anty-TPO – przeciwciał przeciwtarczycowych, niszczących tkankę tarczycy.

Ze względu na wysokie zainteresowanie terapią z wykorzystaniem selenu, możemy się spodziewać kolejnych doniesień na ten temat. Pomimo badań wskazujących na niedobór selenu u osób z Hashimoto, najlepiej jest okresowo sprawdzać poziom jego stężenia – tym bardziej, że ma nieduże widełki dawki zalecanej.

Poczytaj również Jakie niedobory mogą wystąpić w Hashimoto?

Pamiętaj, że suplementację zawsze lepiej jest przeprowadzić pod okiem specjalisty, który zarekomenduje również w odpowiednim momencie jej przerwanie.

---

Mazokopakis EE at al. Effects of 12 months treatment with L-selenomethionine on serum anti-TPO Levels in Patients with Hashimoto’s thyroiditis. Thyroid. 2007 Jul;17(7):609-12

Socha K et al. Nawyki żywieniowe a stężenie selenu w surowicy u pacjentów z chorobą Hashimoto. Probl Hig Epidemiol 2012, 93(4): 824-827

Zagrodzki P et al. Znaczenie selenu w leczeniu choroby Hashimoto. Postepy Hig Med Dosw (online), 2014; 68: 1129-1137

Pirola I et al. Wpływ suplementacji selenu na przywrócenie eutyreozy u chorych na subkliniczną niedoczynność tarczycy w wyniku autoimmunologicznego zapalenia tarczycy. Endokrynologia Polska Tom/Volume 67; Numer/Number 6/2016

Ciborowska H., Rudnica A. Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2014, s. 161-162

Klecha B., Bukowska B. Selen w organizmie człowieka – charakterystyka pierwiastka i potencjalne zastosowanie terapeutyczne. Bromatologia i Chemia Toksykologiczna. XLIX, 2016 (4): 818–829

Zakrzewska E., Zegan M., Michota-Katulska E. Zalecenia dietetyczne w niedoczynności tarczycy przy współwystępowaniu choroby Hashimoto. Bromatologia i Chemia Toksykologiczna. XLVIII, 2015 (2):117–127

Mazokopakis E.E., Chatzipavlidou V.Hashimoto’s thyroiditis and the role of selenium. Current concepts.Hellenic Journal of Nuclear Medicine. 2007,10(1):6-8

Jastrzębska H. Pułapki leczenia chorób tarczycy. III Ogólnopolska Konferencja Pułapki Codziennej Praktyki Lekarskiej Poznań , 23-24.10.2015. https://www.termedia.pl/f/f/65b36d07cd070b06c671552c0a443a75.pdf (data dostępu: 18.12.2017)