Niedoczynność tarczycy | Diagnozowanie Hashimoto

Spis treści

Choroba Hashimoto jest najczęstszą postacią niedoczynności tarczycy, niestety w początkowej fazie jej objawy są bardzo mało swoiste. To sprawia, że diagnoza jest trafnie stawiana dopiero, gdy w miarę upływu czasu i progresji choroby rozwija się u pacjentów niedoczynność tarczycy. Warto zapoznać się z podstawowym panelem badań umożliwiających rozpoznanie choroby.

Większość przypadków niedoczynności tarczycy ma podłoże autoimmunologiczne – jest efektem zapalenia tarczycy Hashimoto, co stanowi duże wyzwanie diagnostyczne.

Przyjmuje się, że od pojawienia się przeciwciał do rozwinięcia się choroby mija nawet do 10 lat.

Dlatego wczesne rozpoznanie problemu jest niezwykle istotne.

Osoby z Hashimoto w początkowym etapie choroby mogą nie mieć żadnych dolegliwości lub mieć objawy bardzo niespecyficzne. W efekcie diagnoza jest stawiana na etapie zaawansowanej niedoczynności, kiedy uszkodzone są już tkanki tarczycy.

Chorobę Hashimoto można podzielić na 3 etapy:

Faza ukryta – świadczy o niej tylko obecność przeciwciał (anty-TPO, anty-TG), przebiega bez objawów;
Faza objawów – kiedy pojawiają się objawy niedoczynności tarczycy, ale nie dochodzi jeszcze do uszkodzenia tkanek;
Faza zaawansowana – kiedy dochodzi do uszkodzenia tkanki tarczycy.

Kiedy zaczynamy się badać?

W sytuacji zaobserwowania u siebie niepokojących objawów lub osłabionej kondycji zdrowotnej zawsze należy udać się do lekarza rodzinnego, który skieruje na odpowiednie badania na podstawie analizy objawów, wywiadu medycznego oraz badania palpacyjnego szyi.

W tej chorobie liczy się czas, dlatego obserwuj się i diagnozuj, zwłaszcza, jeśli:

W Twojej rodzinie były już przypadki choroby Hashimoto (predyspozycje genetyczne)
Pojawiły się u Ciebie jakieś niepokojące objawy
Jesteś w ciąży, po ciąży lub planujesz dziecko, a tym bardziej, jeśli pomimo starań masz trudności z zajściem w ciążę
Kontrolnie oraz po każdej nowej interwencji, zwłaszcza przy niezadawalających efektach.

Diagnostykę laboratoryjną rozpoczyna się od panelu tarczycowego: badania stężenia TSH, FT3 i FT4 w surowicy. Jeśli wyniki wykażą niedoczynność, należy znaleźć jej przyczynę. W tym celu wykonuje się badanie USG tarczycy oraz oznaczenie poziomu przeciwciał tarczycowych – na podstawie tych badań można potwierdzić lub wykluczyć chorobę Hashimoto.

TSH

TSH (Thyroid Stimulating Hormone) to hormon tyreotropowy (tyreotropina) wydzielany przez przysadkę mózgową, który reguluje pracę tarczycy. Chcąc pobudzić tarczycę, przysadka produkuje więcej TSH, a kiedy tarczyca jest nadaktywna, stężenie TSH spada, aby ją wyciszyć.

Badanie poziomu TSH to pierwsze badanie, na które skieruje lekarz w przypadku objawów związanych z tarczycą. Przyjmuje się, że jeśli wynik TSH jest powyżej normy, mamy niedoczynność, natomiast gdy jest poniżej granicy normy – mamy nadczynność.

Niestety wielu pacjentów z TSH w granicach normy czuje się źle i ma nieprzyjemne dolegliwości. Wynika to z tego, że TSH nie jest parametrem, który wychwyci chorobę Hashimoto w jej pierwszym stadium, lecz w fazie zaawansowanej, kiedy dochodzi już do zniszczenia tkanki tarczycy i obniżenia poziomu hormonów tarczycowych. Ponadto zakresy norm biorą pod uwagę średnie wartości występujące u 95% ludzi, a można należeć do pozostałych 5%.

Oficjalny zakres norm dla hormonu TSH zdrowej osoby dorosłej wynosi 0,27-4,2 mIU/l. Wartości te mogą nieznacznie różnić się pomiędzy laboratoriami. Parametr uzależniony jest również od wieku, płci i aktualnego stanu zdrowia. Inaczej interpretuje się wyniki u kobiet w wieku rozrodczym czy w ciąży, a inaczej u dzieci czy osób starszych. Obecnie przyjmuje się, że poziom optymalny, przy którym pacjent nie powinien odczuwać objawów niedoczynności tarczycy, to granica 2,5 mIU/l.

Przy badaniu TSH należy pamiętać, aby jego poziom oznaczać w godzinach porannych, ponieważ cechuje go dobowy rytm wydzielania.

W przypadku nieprawidłowości TSH wykonywane są badania wolnych hormonów tarczycy (FT3 i FT4).

Hormony tarczycy – FT3, FT4, rT3

W badaniu hormonów tarczycy określa się poziom wolnych, niezwiązanych z białkami hormonów T3 i T4. Tylko hormony wolne wykazują aktywność. Oznaczone są literą F – FT3 i FT4. Oba hormony T3 i T4 są produkowane w tarczycy, jednak tyroksyna (T4) nie wykazuje dużej aktywności biologicznej i pełni raczej funkcję prohormonu, który jest przekształcany w trójjodotyroninę (T3). W rzeczywistości więc większość, bo aż 80%, trójjodotyroniny w krwiobiegu pochodzi z przemiany (dejodynacji) tyroksyny (T4).

Optymalne stężenie FT3 i FT4 powinno być zbliżone do środkowo-górnej granicy normy. Wyniki na dole normy mogą świadczyć o niedoczynności, poziom podwyższony o nadczynności.

FT3 i FT4 są parametrami mniej czułymi od TSH – dwukrotna zmiana stężenia FT4, nadal mieszcząca się w granicach normy, wiąże się ze 100-krotną zmianą stężenia TSH. Zatem może zdarzyć się sytuacja, w której pomimo podwyższonego poziomu TSH, hormony tarczycy mieszczą się w granicach normy.

Mówimy wówczas o tzw. subklinicznej niedoczynności tarczycy, która jest najłagodniejszą formą, przebiegającą zazwyczaj bez znacznych objawów. Natomiast w przypadku podwyższonego TSH i niskiego FT4 oraz FT3 w połączeniu z objawami, mamy do czynienia z pełnoobjawową niedoczynnością tarczycy.

rT3, czyli odwrotna trójjodotryonina, stanowi nieaktywny izomer trójjodotyroniny, powstający w procesie jej konwersji z T4. W Polsce ma ona marginalne znaczenie w diagnostyce i monitorowaniu choroby, ponieważ jej poziom wzrasta w przebiegu wielu chorób niezwiązanych z tarczycą, a także w czasie stosowania niektórych leków.

Przeciwciała w chorobie Hashimoto

Badanie przeciwciał pozwala określić, czy pacjent ma autoimmunologiczną chorobę tarczycy. Przeciwciała, których poziom będzie podwyższony przy Hashimoto, to anty-TPO oraz anty- TG.

Anty-TPO – przeciwciała przeciwko tyreoperoksydazie. Stanowią najczulszy parametr w wykrywaniu autoimmunologicznych chorób tarczycy.

Zwykle wzrost miana anty-TPO wyprzedza podwyższenie poziomu TSH i objawów klinicznych.

Obecność tych przeciwciał stwierdza się u ok. 95% chorych na chorobę Hashimoto i ok. 85% pacjentów z chorobą Gravesa-Basedowa. Dlatego ważne jest, aby przeprowadzać to badanie nawet jeśli TSH nie jest powyżej normy, ponieważ poziom przeciwciał może być podwyższony na długo wcześniej, zanim wpłynie to na poziom TSH (który zmienia się, gdy jest już mniej hormonów tarczycy w efekcie częściowego zniszczenia tarczycy przez proces autoimmunologiczny) .

Anty-TG – przeciwciała przeciwko tyreoglobulinie. Tyreoglobulina jest białkiem, z którego syntetyzowane są T3 i T4. W chorobach autoimmunologicznych tarczycy oznaczanie anty-TG jest diagnostycznie istotne jedynie u mieszkańców obszarów z niedoborem jodu.

W obszarach bez niedoboru jodu zalecane jest oznaczanie przeciwciał anty-TPO, ponieważ osoby z dodatnim wynikiem anty-TG, ale ujemnym anty-TPO rzadko wykazują zaburzenia funkcji tarczycy. Przeciwciała anty-TG mogą występować u 10% zdrowych osób, a także u chorych na inne choroby autoimmunologiczne.

Niedoczynność tarczycy a badanie USG

Jest to niezbędne narzędzie w diagnostyce choroby Hashimoto. Pozwala ocenić wielkość narządu, jego unaczynienie, utkanie, a także wykryć i ocenić ewentualne guzki.

Typowe dla choroby Hashimoto zgrubienia i zmiany w gęstości tkanki tarczycowej mogą być widoczne na USG, podczas gdy wynik badania w kierunku przeciwciał nie jest pozytywny.

Już na podstawie zmian w morfologii tarczycy lekarz może z dużym prawdopodobieństwem podejrzewać autoimmunologiczną niedoczynność. Zwykle po postawieniu diagnozy kontrolne badania USG wykonuje się co pół roku lub co rok.

Najlepiej byłoby monitorować obecność przeciwciał tarczycowych zanim dojedzie do zniszczenia tkanki tarczycy. Warto też wiedzieć, na jakie symptomy skarżą się najczęściej chorzy na Hashimoto, bo w tej chorobie liczy się czas. Jeśli mamy objawy, nie lekceważmy ich i, mimo wyniku TSH w normie, wykonajmy dodatkowe badania.

Pamiętajmy też, że każdy pacjent wymaga indywidualnej, złożonej oceny nie jednego, a kilku parametrów. Podstawą prawidłowej oceny i leczenia jest dostrzeżenie zależności pomiędzy poszczególnymi składowymi zleconych badań. Dlatego też lepiej pozwolić lekarzowi zapoznać się z wynikami badań, niż próbować rozpoznać u siebie chorobę na własną rękę.

Lista badań podstawowych (ściągnij plik PDF)

https://diag.pl/katalogi/badania/anty-tg/

https://diag.pl/katalogi/badania/ft3/

https://diag.pl/katalogi/badania/ft4/

https://diag.pl/katalogi/badania/anty-tpo/

https://diag.pl/katalogi/badania/tsh/

http://www.endokrynologia.net/tarczyca/zale%C5%BCno%C5%9Bci-pomi%C4%99dzy-tsh-ft4-ft3

https://doktormagda.pl/2014/10/chce-sobie-zbadac-tarczyce.html

http://www.endokrynologia.net/tarczyca/usg-tarczycy

http://www.endokrynologia.net/tarczyca/badania-przeciwcia%C5%82-przeciwtarczycowych-atpo-trab

http://biotka.mol.uj.edu.pl/zbm/handouts/2013/AgJ/Wyklad_9.pdf

Wentz I. Hashimoto. Jak w 90 dni pozbyć się objawów i odzyskać zdrowie. Wydawnictwo Otwarte, Kraków 2017 str. 64-72

FAQ

Jakie wyniki badań wskazują na obecność Hashimoto?

Przy diagnostyce wstępnej warto zacząć od zbadania poziomu TSH, FT3, FT4, co pomoże zidentyfikować niedoczynność tarczycy, której najczęstszą przyczyną jest choroba Hashimoto. Jeśli wyniki będą nieprawidłowe lekarz w dalszej kolejności zleca wykonanie USG oraz zbadanie poziomu przeciwciał anty-TPO oraz anty-TG – na tej podstawie można zdiagnozować autoimmunologiczne zapalenie tarczycy typu Hashimoto.

Jakie jest prawidłowe stężenie (norma) dla TSH?

Obecnie przyjmuje się, że poziom optymalny, przy którym pacjent nie powinien odczuwać objawów niedoczynności tarczycy, to granica 2,5 mIU/l. W przypadku kobiet planujacych ciażę mniej niż 2 mIU/l.