Nietolerancja glutenu a Hashimoto: Czy celiakia szkodzi?

Spis treści

Chorujesz na Hashimoto? W Twoim przypadku warto dowiedzieć się więcej o celiakii – trwałej nietolerancji glutenu. A to dlatego, że jesteś bardziej narażona na jej wystąpienie. Dla rozwoju celiakii istotne znaczenie mają te same czynniki, które działają przy Hashimoto: genetyczny i autoimmunologiczny.

Celiakia może mieć niekorzystny wpływ na leczenie choroby Hashimoto oraz na całe Twoje życie. Sprawdź, czym jest trwała nietolerancja glutenu i jak ją zdiagnozować.

Celiakia – fakty i mity. Czym jest ta choroba?

Wokół celiakii – trwałej nietolerancji glutenu – powstało wiele mitów. Bardzo często można spotkać się przede wszystkim z poglądem, że jest to choroba wieku dziecięcego i że można z niej wyrosnąć. Takie myślenie to duży błąd!

Źródła naukowe wskazują wyraźnie: „obecnie 60% nowo rozpoznawanych przypadków celiakii dotyczy osób dorosłych (szczyt zachorowań przypada na 3. i 4. dekadę życia), spośród których 15–20% ma ponad 60 lat [1]”.

Celiakia nie może również minąć i nie jest „zwykłą alergią” – gdy diagnoza zostanie postawiona, leczenie musi trwać już przez całe życie (nawet gdy objawy ustąpią) i tylko wtedy będzie skuteczne.

Czym zatem jest celiakia? To choroba autoimmunologiczna jelita cienkiego o podłożu genetycznym, która wpływa jednak na cały organizm – jak wiadomo, jelita nazywane są „drugim mózgiem” człowieka. Mechanizm celiakii opiera się na nieprawidłowej reakcji organizmu na spożywany gluten. Ta reakcja, w skrócie i uproszczeniu, polega na ataku własnych tkanek – kosmków jelitowych.

Kosmki te znajdują się w jelitach i biorą udział w przyswajaniu składników odżywczych z jedzenia czy leków. Zdegradowane nie mogą pełnić swojej funkcji, a organizm narażony jest na niedobory, niedożywienie czy problemy z wchłanianiem substancji aktywnych z podawanych leków.

Nieoczywiste objawy celiakii

Większość z nas kojarzy celiakię z objawami ze strony układu pokarmowego, np. bólami brzucha, biegunką, wzdęciami czy zaparciami. I owszem, tego rodzaju dolegliwości występują u niektórych chorych, jednak celiakia dużo częściej przybiera postać skąpoobjawową lub bezobjawową.

Wtedy choroba objawia się m.in. anemią, zmęczeniem, wypadaniem włosów, zaburzeniami miesiączki, nerwowością, problemami skórnymi, spadkiem nastroju, spadkiem libido, bólami głowy, poronieniami czy wieloma innymi schorzeniami. Mówi się nawet, że każdy ma inną celiakię. Jest to główny powód, dla którego jest często nierozpoznana lub jej diagnoza jest bardzo opóźniona.

Jak widzisz, objawy tej choroby mogą być bardzo podobne do dolegliwości, które towarzyszą Hashimoto i niedoczynności tarczycy. Może się więc okazać, że za Twoimi problemami stoi właśnie nieleczona celiakia lub że prowadzi ona do ich nasilenia.

Celiakia i Hashimoto – nieszczęścia chodzą parami

Nieleczona celiakia ma niekorzystny wpływ na leczenie tarczycy, zwiększa także ryzyko innych chorób, w tym nowotworów.

Znaczenie dla współwystępowania jej z chorobą Hashimoto ma przede wszystkim podobne podłoże – autoimmunologiczne. Przy celiakii atakowane są kosmki jelitowe, a przy Hashimoto dochodzi do wytwarzania przeciwciał przeciwko peroksydazie tarczycowej.

Jeśli masz obie te choroby, leczenie celiakii jest dla Ciebie szczególnie istotne – nie tylko ze względu na możliwe objawy i powikłania trwałej nietolerancji glutenu. Nieleczona celiakia wpływa na terapię i przebieg Hashimoto. W jaki sposób? Może zaostrzać objawy niedoczynności i zmniejszać skuteczność leczenia.

Badania wskazują, że u części osób z Hashimoto i celiakią przejście na dietę bezglutenową może doprowadzić do remisji choroby. Eliminacja glutenu u tych osób ma również korzystny wpływ na unormowanie pracy tarczycy i przyswajanie leków.

Nic więc dziwnego, że badanie w kierunku celiakii jest zalecane wszystkim osobom z autoimmunologicznym zapaleniem tarczycy przez uznawane na całym świecie Europejskie Towarzystwo Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci (ESPGHAN) [2].

Czy masz celiakię? Diagnostyka krok po kroku

Niestety nie ma jednego badania, dzięki któremu możliwe jest potwierdzenie celiakii. Jedno badanie pozwala ją jednak wykluczyć. Chodzi o test genetyczny, który wskazuje, czy predyspozycje do zachorowania są w ogóle obecne. Jeśli nie – celiakia nie występuje teraz ani nie wystąpi w przyszłości.

A jeśli tak? Wówczas wykonuje się dalsze badania. Chodzi o: całkowity poziom IgA, przeciwciała anty-tTG w klasie IgA, przeciwciała EMA w klasie IgA, przeciwciała anty-DGP w klasie IgA (u dzieci poniżej 2. roku życia), a jeśli badania wykażą niedobór całkowitego IgA – przeciwciała należy powtórzyć w klasie IgG.

Gdy konieczne jest określenie stopnia zaawansowania zniszczeń w jelitach lub gdy wynik badań krwi jest niejednoznaczny – lekarz może zalecić biopsję jelitową. Wykonanie testu DNA i badań krwi w wielu przypadkach pozwala się jednak przed tym nieprzyjemnym badaniem uchronić.

Badanie genetyczne najlepszym sposobem na wykluczenie celiakii

Wiele osób zastanawia się, po co wykonywać badania genetyczne, skoro badania krwi wskażą aktywną postać choroby, a przecież to ona jest najważniejsza…

Przede wszystkim: test DNA to jedyne badanie, które umożliwia wykluczenie celiakii (w przeciwieństwie do badania przeciwciał i biopsji jelita). Jeśli nie masz przeciwciał w danym momencie, ale masz predyspozycje genetyczne – możesz zachorować później. To samo dotyczy zniszczeń w jelitach, które na tym etapie mogą jeszcze nie występować. Badania krwi i biopsja jelitowa są ponadto markerami zaawansowanego stadium choroby.

Badania genetyczne są bardzo cenne również dla osób, u których celiakia na razie nie jest aktywna. Świadomość obecności predyspozycji pozwala zachować większą czujność i regularnie poddawać się dalszym badaniom kontrolnym.

Test genetyczny gwarantuje ponadto jednoznaczny wynik bez względu na czynniki zewnętrzne (np. stosowanie diety bezglutenowej czy leków). Badania krwi i biopsja jelitowa mogą natomiast dać fałszywie ujemny wynik u osób na diecie bezglutenowej lub ograniczających gluten. Niektóre osoby mogą ponadto w ogóle nie wytwarzać przeciwciał [3].

A jakie badanie genetyczne wybrać? Zwróć przede wszystkim uwagę na zakres testu, który powinien obejmować haplotypy DQ2.2 (DQA1*02, DQB1*02), HLA DQ2.5 (DQA1*05, DQB1*02), HLA DQ8 (DQA1*03, DQB1*03:02). Nie bój się badań na podstawie wymazu z policzka – wbrew pozorom to nawet lepsza próbka niż krew, ponieważ jest dużo trwalsza i łatwiejsza do pobrania.

Dieta bezglutenowa na wszelki wypadek – czy warto?

Na dietę bezglutenową powinny przejść te osoby, które mają do niej wyraźne wskazania medyczne – i to najlepiej pod okiem dietetyka, który pomoże tak ułożyć jadłospis, aby zawierał wszystkie potrzebne składniki odżywcze.

Źródła naukowe podają: „Wśród pacjentów z autoimmunologicznym zapaleniem tarczycy należy rozważyć poszerzenie diagnostyki w kierunku celiakii, a w przypadku jej występowania zastosować dietę bezglutenową. […] Nie ma jednak wystarczających dowodów skłaniających do rutynowego stosowania diet eliminacyjnych w tej grupie chorych” [3].

Jeśli masz zarówno celiakię, jak i Hashimoto – eliminacja glutenu pomoże Ci poczuć się lepiej i wpłynie na skuteczność leczenia.

Jeśli bierzesz pod uwagę wykonanie badania DNA na celiakię, tutaj możesz zamówić test z dodatkową zniżką 10% dla czytelników Hashimoto Plan.

Agnieszka Łapajska – specjalistka ds. nietolerancji pokarmowych; redaktor medyczny testDNA.pl